Wat is dementie?

Vergeetachtigheid 

• vergeten:
  • Korte termijn
  • nieuwe informatie
  • afspraken
• moeite om de weg te vinden
• vragen en verhalen herhalen

Gedragsveranderingen

• ontkennen van de dementie
• stemmingswisselingen 
• achterdochtig en wantrouwend
• terugtrekken
• boosheid, opstandigheid
• ongepast, schaamteloos gedrag

Taalproblemen 

• het juiste woord niet vinden
• woorden niet begrijpen
• moeite om een gesprek te voeren 

Problemen met dagelijkse handelingen:

• geldbeheer
• boodschappen doen
• beoefenen van een hobby, sport en/of werk
• persoonlijke hygiëne: wassen en aankleden
• nieuwe dingen leren
• beslissingen nemen en keuzes maken 
• zich aanpassen aan nieuwe situaties 

Vergeten doen we allemaal wel eens, bijvoorbeeld waar je de sleutel hebt gelegd of een afspraak die je niet noteerde. Ongeveer de helft van de 50+ers geeft aan meer te vergeten dan vroeger. Dit kan vervelend zijn maar verstoort ons functioneren niet. Zo kan u bij normale vergeetachtigheid nieuwe informatie onthouden, ook al kost het meer tijd of moeite. We vergeten soms details of kunnen niet direct op een woord of feit komen. 
Bij dementie gaat het meer over een “abnormaal” vergeten. Het lijkt als het ware of informatie uit ons geheugen verdwenen is.  Nieuwe dingen worden (gedeeltelijk) niet onthouden waardoor men stukken van een gebeurtenis vergeet.
Naast vergeten zijn er nog tal van kenmerken:

• Taalproblemen
• Oriëntatie problemen
• Gedragsveranderingen
• Problemen met het dagelijks handelen

Tot op vandaag is er geen medicijn om de ziekte te genezen. Wel is het mogelijk om symptomen tijdelijk te verminderen met medicatie. Die medicatie werkt helaas niet bij iedereen. Soms werkt dit ook slechts voor een korte periode.
Zit je hierover met vragen, raadpleeg dan zeker he huisarts.

Een aantal klachten die lijken op die van dementie, hebben andere oorzaken (bv. infecties, schildklieraandoening, diabetes, bloedarmoede, ...). Het is belangrijk om deze andere oorzaken eerst uit te sluiten.

Wanneer je problemen hebt met je geheugen roept dit verschillende vragen op. Je hebt het gevoel dat er iets aan de hand is, maar je weet niet wat. Gevoelens van twijfel, onzekerheid en angst kunnen hierbij opspelen. Vandaar dat het belangrijk is dat je erachter komt wat er aan de hand is. Een tijdige en juiste diagnose zijn belangrijk om de persoon de juiste ondersteuning en zorg te geven.

Er is niet één bepaalde oorzaak om dementie te krijgen. Er zijn verschillende ziektes die aan de basis kunnen liggen van dementie.In totaal zijn er meer dan 60 aandoeningen bekend die dementie kunnen veroorzaken. Graag staan we bij de bekendste vormen even stil:

Ziekte van Alzheimer

De meest voorkomende vorm is de ziekte van Alzheimer. Naar schatting lijden 65% van mensen met dementie aan de ziekte van Alzheimer.  Hierbij zetten grote hoeveelheden eiwitten zich vast tussen de hersencellen waardoor deze uiteindelijk afsterven. Hierdoor vergeet men eerst nieuwe informatie. Men is verstrooid, stelt frequent dezelfde vragen en kan zich namen, afspraken en gebeurtenissen niet meer herinneren.   Later verliest men ook oude herinneringen, taal, het herkennen van voorwerpen, plaatsen,… Kenmerkend aan de ziekte van Alzheimer is dat de symptomen geleidelijk aan ontwikkelen. 

Vasculaire dementie

Een tweede belangrijke oorzaak van dementie zijn kleinere of grotere hersenbloedingen of hersentromboses. De geheugenproblemen zijn hier afhankelijk van de plaats waar de hersenen beschadigd zijn en gaan dikwijls gepaard met verlammingen. Daarnaast zijn er vaak problemen met concentratie en spreken. De dementie begint vrij plots en er is een eerder sprongsgewijze achteruitgang. Regelmatig treft men bij één persoon zowel kenmerken van Alzheimer dementie als vasculaire dementie aan.

Frontotemporale dementie

Bij frontotemporale dementie zijn er, in tegenstelling tot de ziekte van Alzheimer, in het begin minder problemen met het geheugen. Typisch zijn hier veranderingen in gedrag en persoonlijkheid of  problemen met taal en spraak. Meestal is er ook weinig tot geen ziekte-inzicht.

Lewy-body dementie 

Deze vorm van dementie is nog niet zo lang bekend. Het is na de ziekte van alzheimer en de vasculaire dementie de meest voorkomende vorm. Bij Lewy-body dementie is er in het begin vaak achterdocht of hebben mensen hallucinaties. Hun aandacht en concentratie kan heel erg wisselen van dag tot dag. De traagheid in bewegingen en beven  doen vaak denken aan de ziekte van Parkinson. Slaapstoornissen en het risico op vallen zijn bij deze mensen groter. 

Andere mogelijke oorzaken

Andere mogelijke oorzaken van dementie zijn bv. de ziekte van Huntington, de ziekte van Parkinson, dementie ten gevolge van MS, aids, de ziekte van Creutzfeldt-Jacob of als resultaat van langdurige overmatige alcoholconsumptie.

• Elke 4 seconden krijgt iemand ergens ter wereld dementie.
• Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie is dementie prioriteit nummer 1.
• In Vlaanderen hebben in 2020, volgens een schatting 136.624 mensen dementie.
• Voor heel België is het aantal ca. 220.104.
• Het aantal mensen met jongdementie (-65 jaar) schatten we in Vlaanderen op 5.461, waarvan er maar zo’n 1.800 een formele diagnose kregen.
• De kans is 1 op 5 dat iemand in zijn leven dementie krijgt.
• Leeftijd is de belangrijkste risicofactor voor dementie. De kans op dementie neemt sterk toe met de leeftijd:
  • Ruim 10% van de mensen boven de 65 jaar heeft dementie.
  • Ruim 20% van de mensen boven de 80 jaar heeft dementie.
  • Ruim 40% van de mensen boven de 90 jaar heeft dementie
• Het aantal mensen met dementie zal als gevolg van de vergrijzing tegen 2060 verdubbeld zijn.

10 vuistregels in de omgang en communicatie met personen met dementie

1. Maak oogcontact

   Zorg ervoor dat de persoon met dementie u ‘in het oog krijgt’. Als zijn/haar aandacht ergens anders op gericht is, zal hij/zij uw boodschap waarschijnlijk niet horen of begrijpen. De persoon in de ogen aankijken kan helpen in het contact.

2. Zeg steeds wie je bent en wat je komt doen

   Het is mogelijk dat de persoon met dementie u niet meteen herkent of niet meer weet wat u komt doen. Om hem niet in verlegenheid te brengen (met een vraag zoals ‘Weet u nog wie ik ben?’) zegt u best onmiddellijk zelf wie u bent en wat u gaat doen.

3. Spreek de persoon met dementie aan met zijn/haar naam

   Gebruik geen verkleinwoorden of betuttelende taal. Benader de persoon met dementie als een volwassene en doe dit respectvol.

4. Spreek traag en duidelijk

   Probeer in uw contact zo traag en duidelijk mogelijk te spreken. Overdrijf daar echter niet in zodat het niet kleinerend overkomt. Soms moet u de boodschap een paar keer herhalen voordat de persoon met dementie u begrijpt. Doe dit altijd zo geduldig mogelijk.

5. Gebruik in uw contact korte zinnen, concrete en eenvoudige woorden

   Iemand met dementie verwerkt een boodschap trager en moeilijker. Geef daarom eenvoudige informatie, zonder kinderlijke taal te gebruiken.

6. Doe zo weinig mogelijk beroep op het recente geheugen

   Vermijd vragen waarbij de persoon met dementie moet putten uit zijn recente geheugen. Vragen als: ‘Wat hebt u net gegeten?’ of ‘Wie is er gisteren op bezoek geweest?’ laat u best achterwege. Vragen die verband houden met het verre verleden mogen zeker wel.

7. Maak gebruik van gebaren of doe dingen voor als u iets wil uitleggen

   Ondersteun wat u zegt met gebaren of handelingen.

8. Wees bemoedigend in uw contact

   Wijs mensen niet steeds op hun beperkingen maar benadruk integendeel wat wel nog goed gaat.

9. Spreek niet over het hoofd van de persoon met dementie

   Ga er altijd van uit dat de persoon met dementie begrijpt wat u zegt en wat u over hem vertelt. Wees daar steeds aandachtig voor.

10. Een schouderklopje, een aanraking zeggen soms meer dan woorden

    Door mensen een arm te geven, eens over hun hand te strelen, een schouderklopje te geven, voelen zij zich aanvaard. Let wel: niet iedereen vindt dit aangenaam. Dring dan ook niets op.

Meer informatie op www.dementie.be of op www.onthoumens.be